Viêm màng não nhiễm khuẩn ở trẻ sơ sinh trên 3 tháng tuổi

1. Bệnh nhân càng nhỏ tuổi, các triệu chứng và dấu hiệu đặc hiệu của viêm màng não càng ít.

Khi trẻ em có biểu hiện thần kinh trung ương, đôi khi rất nhanh. Mức độ rối loạn của hệ thần kinh trung ương dao động từ kích thích quấy khóc đến hôn mê. Có tới 15% trẻ em bị viêm màng não do vi khuẩn có tình trạng hôn mê hoặc bán mê tại thời điểm nằm viện. Động kinh đôi khi xảy ra với viêm màng não vi khuẩn nhưng chỉ có khoảng 20% trẻ em - điển hình là những người đã bị nhiễm độc, rối loạn tri giác, hoặc hôn mê. Trẻ nhũ nhi tỉnh táo và biểu hiện bình thường sau một cơn giật ngắn, không khu trú có sốt có dường như không có khả năng bị viêm màng não do vi khuẩn rất hiếm gặp ở trẻ em ở mọi lứa tuổi có viêm màng não do vi khuẩn. Khi phù gai thị xuất hiện, cần tìm kiếm các nguyên nhân khác của phù gai thị; viêm màng não do vi khuẩn tiến triển nhanh đến mức thường không đủ thời gian để phù gai thị phát triển.

2. Chẩn đoán viêm màng não do vi khuẩn ở trẻ sơ sinh

• Xét nghiệm dịch não tủy

Nói chung,nên được thực hiện bất cứ khi nào chẩn đoán viêm màng não được biết hoặc nghi ngờ ở nhũ nhi.

Tuy nhiên, chọc dịch não tuỷ có thể bị trì hoãn vì những lý do sau:

• Các phối hợp vấn đề quan trọng về hô hấp tim mạch trên lâm sàng (hầu hết ở trẻ nhỏ)

• Dấu hiệu tăng áp lực nội sọ, bao gồm thay đổi võng mạc; thay đổi phan xạ ánh sáng; cao huyết áp, nhịp tim chậm và rối loạn hô hấp (Tam chứng Cushing); và các dấu hiệu thần kinh khu trú

• Nghi ngờ tổn thương nội sọ, bao gồm sự hiện diện của các thương tích có thể nhìn thấy, đặc biệt ở đầu, hoặc tiền sử gợi ý chấn thương không do tai nạn

• Nhiễm trùng tại vị trí chọc dịch não tuỷ

• Bị nghi ngờ hoặc có tiền sử rối loạn chảy máu (ví dụ như hemophillia, giảm tiểu cầu nặng)

Trong những trường hợp này, cần phải thực hiện cấy máu và cần phải dùng kháng sinh nếu không thực hiện chọc dịch não tuỷ. Trong trường hợp nghi ngờ tăng áp lực nội sọ, cần phải tiến hành chỉ định xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh thần kinh (ví dụ, CT sọ có và không có cản quang, siêu âm sọ não) trong hoặc ngay sau khi dùng kháng sinh. Nếu kết quả của chẩn đoán hình ảnh cho thấy nó là an toàn, chọc dịch não tuỷ có thể được thực hiện. Tuy nhiên, không nhất thiết phải làm CT thường quy trước khi chọc dịch não tuỷ ở trẻ nhỏ có nghi ngờ viêm màng não; thoát vị của não rất hiếm gặp ở trẻ nhỏ bị viêm màng não do vi khuẩn, mặc dù tất cả bệnh nhân viêm màng não có một số mức tăng áp lực nội sọ.

3. Các xét nghiệm CSF điển hình 

trong viêm màng não vi khuẩn bao gồmNhuộm Gram thường cho thấy các sinh vật trong CSF trong viêm màng não vi khuẩn. Mặc dù các xét nghiệm có thể rất đa dạng, trẻ nhũ nhi bị viêm màng não vi khuẩn rất hiếm khi có CSF bình thường khi khám.

Trẻ nhũ nhi cũng nên có 2 lần cấy máu (nếu có thể; tối thiểu 1 lần nuôi cấy hiếu khí và kỵ khí), điện giải đồ, công thức máu và xét nghiệm nước tiểu và cấy nước tiểu.

5. Tiên lượng về viêm màng não do vi khuẩn ở trẻ sơ sinh

Trong số trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ, tỷ lệ tử vong do viêm màng não do vi khuẩn là khoảng 5 đến 10%, và bệnh về thần kinh (mất thính giác thần kinh, khiếm khuyết trí tuệ, co cứng và liệt, động kinhh) xảy ra trong 15 đến 25%. Điếc cảm giác là phổ biến nhất sau viêm màng não do phế cầu.

Ở trẻ lớn hơn và trẻ nhỏ, tỷ lệ tử vong thay đổi từ 3 đến 5% H. influenzae loại b, 5 đến 10% khi nguyên nhân là N. meningitidisvà 10 đến 20% khi nguyên nhân là S. pneumoniae.

6. Điều trị viêm màng não do vi khuẩn ở trẻ sơ sinh

• Liệu pháp kháng khuẩn

Ngay khi viêm màng não do vi khuẩn được chẩn đoán (thực sự hoặc giả thiết), đường truyền tĩnh mạch cần thiết lập và cần phải dùng thuốc kháng sinh thích hợp (và có thể là corticosteroid).

Một phác đồ thuốc điển hình bao gồm

• Ceftriaxone hoặc cefotaxime thêm

• Vancomycin

Cefotaxime và ceftriaxone rất hiệu quả chống lại các sinh vật thường gây viêm màng não vi khuẩn ở trẻ sơ sinh > 3 tháng. Sự khác biệt chính giữa các thuốc này là ceftriaxone có thời gian bán thải huyết thanh dài hơn nhiều so với cefotaxime. Vancomycin được sử dụng vì một số chủng phế cầu khuẩn ở một số khu vực không nhạy với cephalosporin thế hệ 3. Ở các khu vực (và các cơ sở) nơi mà hầu hết phế cầu đều nhạy với penicillin, vancomycin có thể không cần thiết, đặc biệt nếu không có dấu hiệu cầu khuẩn gram dương khi nhuộm Gram CSF; nên quyết định giữ lại vancomycin cần tham vấn với chuyên gia về bệnh truyền nhiễm.

Một khi các căn nguyên bệnh được xác định, sử dụng các loại thuốc đặc hiệu hơn; ví dụ, vancomycin có thể không còn cần thiết.