Sinh lý bệnh của viêm màng não cấp do vi khuẩn

1. Sinh lý bệnh của viêm màng não cấp do vi khuẩn

Phổ biến nhất, các vi khuẩn thông qua đường máu vào khoang dưới nhện và màng não. Vi khuẩn cũng có thể đến màng não từ cấu trúc lân cận bị nhiễm trùng hoặc do bất thường cấu trúc mắc phải hoặc bẩm sinh ở xương sọ hoặc cột sống

Do trong dịch não tủy, bạch cầu, globulin miễn dịch và bổ thể thường có ít hoặc không có nên ban đầu vi khuẩn nhân lên mà không gây ra phản ứng viêm. Sau đó, vi khuẩn giải phóng nội độc tố, acid teichoic và các chất khác kích hoạt phản ứng viêm với các trung gian như bạch cầu và yếu tố hoại tử u (TNF). Thông thường trong CSF, nồng độ protein tăng, và do vi khuẩn tiêu thụ glucose đồng thời lượng glucose ít được vận chuyển vào CSF hơn, nên nồng độ glucose giảm. Nhu mô não thường bị ảnh hưởng trong viêm màng não cấp do vi khuẩn.

Nhiễm trùng trong khoang dưới nhện thường phối hợp với viêm vỏ não và viêm não thất.

Các biến chứng của viêm màng não do vi khuẩn thường gặp bao gồ

2. Căn nguyên của viêm màng não cấp do vi khuẩn

Nguyên nhân có thể của viêm màng não do vi khuẩn phụ thuộc vào

• Tuổi bệnh nhân

• Đường vào

• Tình trạng miễn dịch của bệnh nhân.

4. Các triệu chứng và dấu hiệu của viêm màng não cấp do vi khuẩn

Hầu hết các trường hợp, viêm màng não do vi khuẩn trong 3 đến 5 ngày đầu thường có triệu chứng âm thầm và không đặc hiệu như sốt, khó chịu và nôn. Tuy nhiên, viêm màng não có thể khởi phát nhanh và có thể đột ngột khởi phát, làm cho viêm màng não trở thành một trong số ít các bệnh lý làm những người trẻ khỏe mạnh có thể rơi vào hôn mê với các triệu chứng nhẹ và không thể tỉnh lại được.

Các triệu chứng và dấu hiệu điển hình của bệnh viêm màng não bao gồm:

• Sốt

• Nhịp tim nhanh

• Đau đầu

• Sợ ánh sáng

• Thay đổi trạng thái tâm thần (ví dụ mệt thỉu hoặc lú lẫn)

• Gáy cứng (mặc dù không phải tất cả bệnh nhân đều có triệu chứng này)

• Đau lưng (ít dữ dội hơn và bị che lấp bởi đau đầu)

40% trẻ bị viêm màng não cấp do vi khuẩn có co giật và có thể xảy ra ở cả người lớn. Có đến 12% bệnh nhân bị hôn mê.

Viêm màng não nặng làm tăng áp lực nội sọ (ICP) và thường gây ra, nhưng phù gai có thể vắng mặt sớm hoặc bị suy giảm do các yếu tố liên quan đến tuổi tác hoặc các yếu tố khác.

Kèm theo nhiễm trùng các cơ quan có thể gây ra

• Phát ban, đốm xuất huyết, hoặc ban xuất huyết hoại tử (gợi ý do não mô cầu meningococemia)

• Có tổn thương phổi phối hợp (thường là viêm màng não do S. pneumoniae)

• Tiếng thổi ở tim (gợi ý viêm nội tâm mạc, thường do S. aureus hoặc là S. pneumoniae)

5. Các triệu chứng không điển hình ở người lớn

Sốt và cứng gáy có thể không có hoặc nhẹ ở bệnh nhân suy giảm miễn dịch hoặc bệnh nhân cao tuổi và ở bệnh nhân rối loạn sử dụng rượu. Thông thường, ở người cao tuổi trước đây tỉnh táo hoặc nhanh nhẹn, triệu chứng duy nhất dễ nhầm là họ bị sa sút trí tuệ. Ở những bệnh nhân này, như ở trẻ sơ sinh, ngưỡng chọc dịch não tủy nên thấp. Chẩn đoán hình ảnh não (MRI hoặc, ít tối ưu hơn, CT) nên được thực hiện nếu có thiếu sót thần kinh khu trú hoặc tăng ALNS.

Nếu viêm màng não do vi khuẩn sau phẫu thuật thần kinh, các triệu chứng thường vài ngày mới biểu hiện.

6.Chẩn đoán viêm màng não cấp do vi khuẩn

• Xét nghiệm dịch não tủy

• Nếu nghi ngờ viêm màng não do vi khuẩn và bệnh nhân nặng, trước khi chọc dịch não tủy cần chỉ định ngay kháng sinh và corticosteroid.

• Nếu nghi ngờ viêm màng não do vi khuẩn và phải trì hoãn chọc dịch não tủy do chờ đợi chụp CT/MRI, cần điều trị kháng sinh ngay sau khi cấy máu và trước khi thực hiện xong các biện pháp chẩn đoán hình ảnh, không nên trì hoãn điều trị đến khi chẩn đoán xác định.

Những bệnh nhân có các triệu chứng cơ năng và triệu chứng thực thể điển hình như sốt, thay đổi trạng thái tinh thần và gáy cứng nên nghi ngờ viêm màng não vi khuẩn. Tuy nhiên, các bác sĩ lâm sàng phải biết rằng các triệu chứng và dấu hiệu ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là khác nhau và có thể không có hoặc ban đầu nhẹ ở bệnh nhân cao tuổi, bệnh nhân nghiện rượu và bệnh nhân suy giảm miễn dịch. Chẩn đoán có thể khó ở những bệnh nhân sau:

• Những người đã có can thiệp phẫu thuật thần kinh bởi vì các can thiệp như vậy cũng có thể làm thay đổi trạng thái tâm thần và độ cứng của cổ

• Bệnh nhân cao tuổi và bệnh nhân rối loạn sử dụng rượu do thay đổi trạng thái tâm thần có thể là do bệnh não chuyển hóa (có thể có nhiều nguyên nhân) hoặc do té ngã và tụ máu dưới màng cứng

Các cơn động kinh cục bộ hoặc dấu hiệu thần kinh khu trú có thể do tổn thương não khu trú 

Viêm màng não do vi khuẩn không được điều trị có thể gây tử vong, do đó cần phải làm xét nghiệm dù có một thay đổi nhỏ nghi do viêm màng não. Xét nghiệm đặc biệt hữu ích ở trẻ sơ sinh, bệnh nhân cao tuổi, bệnh nhân nghiện rượu, bệnh nhân suy giảm miễn dịch và bệnh nhân đã trải qua phẫu thuật thần kinh vì các triệu chứng có thể không điển hình.

Nếu các phát hiện gợi ý viêm màng não cấp do vi khuẩn, xét nghiệm thường quy bao gồm

• Phân tích dịch não tủy

• Công thức máu toàn phần và công thức bạch cầu

• Xét nghiệm bilan chuyển hóa

• Cấy máu cộng với phản ứng chuỗi polymerase (PCR), nếu có